18_08

рдоांрдбрд╡ ( mandav) рдпा рдоांрдбू рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ, рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдФрд░ рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рд╕े рд╕рд░ोрдмाрд░ рдкрд░्рдпрдЯрди рд╕्рдерд▓

                                        ।।। рдоांрдбрд╡ ।।।

рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рднाрд░рдд рдХा рд╣्рд░рджрдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╣ैं, рдЬрд╣ां рдЕрдиेрдХ рд╡िрд╢्рд╡ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ, рдзाрд░्рдоिрдХ, рдФрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕्рдерд▓ рдоौрдЬूрдж рд╣ैं, рдЗрди рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рджेрд╢ рд╡िрджेрд╢ рдХे рд▓ाрдЦों рдкрд░्рдпрдЯрдХ рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЖрддे рд╣ैं।
рдРрд╕ा рд╣ी рдПрдХ рдкрд░्рдпрдЯрди рд╕्рдерд▓ рдоांрдбू рдпा рдоांрдбрд╡ рд╣ैं рдЬो рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ, рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХो рдЕрдкрдиे рдоें рд╕рдоेрдЯे рд╣ुрдП рд╣ैं।

_____________________________________________

рдпрд╣ рднी рдкреЭे ЁЯСЗЁЯСЗЁЯСЗ

реж рдЙрдЬ्рдЬैрди рдХे рджрд░्рд╢рдиीрдп рд╕्рдерд▓ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдиे

 _____________________________________________  

 

                ।।। рдоांрдбрд╡ рдХрд╣ाँ рд╕्рдеिрдд рд╣ैं ।।।



рдоांрдбрд╡ рдпा рдоांрдбू рднाрд░рдд рдХे  рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдкрд╢्рдЪिрдоी рднाрдЧ рдоें рд╕्рдеिрдд рдзाрд░ рдЬिрд▓े рдоें  рд╣ैं। рдзाрд░ рд╕े рдоांрдбрд╡ рдХी рджूрд░ी 36 рдХिрдоी рд╣ैं।

рдЬрдмрдХि рдЗंрджौрд░ рд╕े рдоांрдбрд╡ рдХी рджूрд░ी 100 рдХिрдоी рд╣ैं।
рд╡िंрдз्рдпाрдЪрд▓ рдкрд░्рд╡рддрдоाрд▓ाрдУं рдкрд░ рд▓рдЧрднрдЧ рджो рд╣рдЬाрд░ рдлीрдЯ рдХी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдпрд╣ рд╕्рдерд▓ рд▓рдЧрднрдЧ 72 рд╡рд░्рдЧ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдоें рдлैрд▓ा рд╣ैं।

 ।।। рдЗрддिрд╣ाрд╕ ।।।


рдоांрдбрд╡ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХा рд╢्рд░ेрдп рдкрд░рдоाрд░ рд░ाрдЬрд╡ँрд╢ рдХो рдЬाрддा рд╣ैं। рдкрд░рдоाрд░ рдХाрд▓ीрди рд░ाрдЬाрдУं рдиे рдЗрд╕ рд╕्рдеाрди рдХो рдЕрдкрдиे " рд╢ाрд╣ी рдиिрд╡ाрд╕ " рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा।

рдмाрдж рдХे рдЕрдиेрдХ рд░ाрдЬрд╡ंрд╢ो рдиे рдЗрд╕ рдкрд░ рдХрдм्рдЬा рдХрд░ рд▓िрдпा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдиिрд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा।


।।। рджрд░्рд╢рдиीрдп рд╕्рдерд▓ ।।।


       ।।। рдХांрдХреЬा рдЦोрд╣ ।।।


рдоांрдбू рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ी рдпрд╣ рдЦाрдИ рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХा рдмрд░рдмрд╕ рд╣ी рдз्рдпाрди рдЕрдкрдиी рдУрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ैं। рдЗрд╕ рдЦाрдпी рдХे рдоुрд╣ाрдиे рдкрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЭрд░рдиा рд╣ैं ,рдЗрд╕ рдЭрд░рдиे рд╕े рдЧिрд░рддा рдЬрд▓ рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХे рд╕ाрдордиे рдЕрдж्рднुрдд рджृрд╢्рдп рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХрд░рддा рд╣ैं।

рдмрд░рд╕ाрдд рдХे рд╕рдордп рдЬрдм рдЫोрдЯी рдЫोрдЯी рдмрджрд▓िрдпा рдЗрд╕ рдЦोрд╣ рдХे рдКрдкрд░ рд╕े рдЧुрдЬрд░рддी рд╣ैं рддो рдРрд╕ा рд▓рдЧрддा рд╣ैं рд╕рдлेрдж рдЪाрджрд░ рдЖрд╕рдоाрди рдоें рдЙреЬ рд░рд╣ी рд╣ैं।

рдпрд╣ рдЦोрд╣ рдЕрдиेрдХ рдЬीрд╡ рдЬंрддुрдУं рдФрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╡рдирд╕्рдкрддिрдпों рдХा рдЖрд╢्рд░рдп рд╕्рдерд▓ рд╣ैं।

   

  ।।। 12 рджрд░рд╡ाрдЬे ।।।


рдоांрдбू рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдпрд╣ां рдХे рд░ाрдЬाрдУं рдиे 12 рджрд░рд╡ाрдЬों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ाрдпा рдеा।рдпे рджрд░рд╡ाрдЬे рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд▓ा рдХा рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ैं । рдЬिрдирдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рджрд░рд╡ाрдЬे рд╣ैं ,рджिрд▓्рд▓ी рджрд░рд╡ाрдЬा, рдЖрд▓рдордЧीрд░ рджрд░рд╡ाрдЬा, рднंрдЧी рджрд░рд╡ाрдЬा, рдЧाреЬी рджрд░рд╡ाрдЬा ,рддाрд░ाрдкुрд░ рджрд░рд╡ाрдЬा, рдЬँрд╣ाрдЧीрд░ рджрд░рд╡ाрдЬा рдЖрджि।

 рдЗрди рджрд░рд╡ाрдЬों рдХो рджेрдЦрдиे рдкрд░ рдЙрд╕ рдХाрд▓ рдХी рдЙрдЪ्рдЪрд╕्рддрд░ीрдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХा рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ैं। рд╣ाрд▓ांрдХि рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рджрд░рд╡ाрдЬे рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рдмрди рдЪुрдХे рд╣ैं।

।।। рдЬрд╣ाрдЬ рдорд╣рд▓ ।।


рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╕рди  1469 рдИрд╕्рд╡ी рд╕े 1500 рдИрд╕्рд╡ी рдХे рдордз्рдп рдЧрдпाрд╕ुрдж्рджीрди реЩिрд▓рдЬी рдиे рдХрд░ाрдпा рдеा।
рдоांрдбू
рдЬрд╣ाрдЬ рдорд╣рд▓

 рджो рддाрд▓ाрдмों рдХे рдмीрдЪ рд╕्рдеिрдд рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ рдорд╣рд▓ рдкाрдиी рдоे рд▓ंрдЧрд░ рдбाрд▓े рдЬрд╣ाрдЬ рдХे рд╕рдоाрди рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ैं । рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрд╕े рдЬрд╣ाрдЬ рдорд╣рд▓ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ैं । рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХी рд╡рд╕्рддुрдХрд▓ा рдмेрдЬोреЬ рдХाрд░ीрдЧрд░ी рдХा рдирдоूрдиा рд╣ैं। рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХे рд╕ाрдордиे рдЦреЬे рд╣ोрдХрд░ рд╕ेрд▓्рдлी рд▓ेрдиे рдХा рдЕрдкрдиा рд╣ी рдордЬा рд╣ै।

            

।।। рд░ूрдкрдорддी рдорд╣рд▓ ।।।


рдпрд╣ рдорд╣рд▓ рдЕрдкрдиी рдмेрдЬोреЬ рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд▓ा рдХे рдХाрд░рдг рдЬिрддрдиा рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ैं рдЙрд╕рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХे рд╕ाрде рд░ाрдиी рд░ूрдкрдорддी рдУрд░ рдмाрдЬрдмрд╣ाрджुрд░ рдХी рдк्рд░рдгрдп рдЧाрдеा рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं। 
рдоांрдбрд╡
 рд░ाрдиी рд░ूрдкрдорддी рдорд╣рд▓

рдмाрдЬрдмрд╣ाрджुрд░ рд╢ेрд░рд╢ाрд╣ рд╕ूрд░ी рдХे рд╕ूрдмेрджाрд░ рд╢ुрдЬाрдд рдЦाрди рдХा рдмेрдЯा рдеा।рд╢ेрд░рд╢ाрд╣ рд╕ूрд░ी рдиे рд╕рди 1542 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рдоांрдбू рдкрд░ рдХрдм्рдЬा рдХрд░ рд▓िрдпा рдУрд░ рд╢ुрдЬाрдд рдЦाрди рдХो рдпрд╣ाँ рдХा рд╕ूрдмेрджाрд░ рдиिрдпुрдХ्рдд рдХрд░ рджिрдпा, рд╢ुрдЬाрдд рдЦाрди рдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рдмाрдпрдЬीрдж рдЙрд░्рдл рдмाрдЬрдмрд╣ाрджुрд░ рдиे рд╕्рд╡ंрдп рдХो рдоांрдбू рдХा рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╢ाрд╕рдХ рдШोрд╖िрдд рдХрд░ рд▓िрдпा।

рдПрдХ рдмाрд░ рдмाрдЬрдмрд╣ाрджुрд░ рд╢िрдХाрд░ рдХे рд╕िрд▓рд╕िрд▓े рдоें рдмाрд╣рд░ рдЧрдпा рд╣ुрдЖ рдеा рдЬрд╣ाँ рдЙрд╕рдХी рдиреЫрд░  рд░ूрдкрдорддी рдкрд░ рдкреЬी, рд░ूрдкрдорддी рдХे рдЕрд╕ीрдо рд╕ौрди्рджрд░्рдп рдФрд░ рд╕ंрдЧीрдд рдиिрдкुрдгрддा рдкрд░ рдмाрдЬрдмрд╣ाрджुрд░ рдоोрд╣िрдд рд╣ो рдЧрдпा।рдмाрдж рдоें рдмाрдЬрдмрд╣ाрджुрд░ рдиे рд░ूрдкрдорддी рд╕े рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░ рд▓िрдпा।

рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд╣िंрджू  рд░ाрдиी рд░ूрдкрдорддी рдХी рдоाрддा рдирд░्рдорджा рдоें рдЕрд╕ीрдо рд╢्рд░рдж्рдзा рдеी рдУрд░  рд░ूрдкрдорддी рдорд╣рд▓ рдкрд░ рдЪреЭрдХрд░ рдпрд╣ाँ рд╕े рдХрдИ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рджूрд░ рд╕्рдеिрдд рдирд░्рдорджा рдХे рджрд░्рд╢рди рдЙрдкрд░ांрдд рдЕрди्рди рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддी рдеी।

рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХे рдКрдкрд░ी рднाрдЧ рд╕े рдирд░्рдорджा рдирджी рдЪांрджी рдХे рдкрддрд▓े рддाрд░ рдХे рд╕рдоाрди рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ैं। рдкрд░्рдпрдЯрдХ рдЖрдЬ рднी рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдкрд░ рдЪреЭрдХрд░ рдирд░्рдорджा рдХो рджेрдЦрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░рдиा рдирд╣ीं рднूрд▓рддे рд╣ैं।

рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХी рдЫрдд рд╕े рд╡िंрдз्рдпाрдЪрд▓ рдкрд░्рд╡рдд рдоाрд▓ाрдУं рдХा рдоंрдд्рд░ рдоुрдЧ्рдз рдХрд░ рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рджृрд╢्рдп рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ैं।

рдорд╣рд▓ рдХे рдЕंрджрд░ рджрд░рд╡ाрдЬों, рдЦिрдбрдХिрдпों рдХी рд╡िрд╢ाрд▓рддा рдУрд░ рдирдХ्рдХाрд╕ी рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХी рд╕рдоृрдж्рдзрддा рдХा рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ैं, рдЬो рдХाрд▓ рдХे рдердкेреЬों рдоें рд╡िрд╕्рдоृрдд рд╣ो рдЧрдИ рд╣ैं।

рдпрд╣ां рдХे рд╡िрд╢ाрд▓ рдХрдорд░े рдПрдХ рдЕрдЬीрдм рдЦाрдоोрд╢ी рдХी рдУрд░  рдЗрд╢ाрд░ा рдХрд░рддे рдк्рд░рддीрдд рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं рдоाрдиो рдХрд╣ рд░рд╣े рд╣ो рдХрднी рд╣рдоाрд░ी рднी рд╕рдоृрдж्рдз рд░ाрддे рдУрд░ рджिрди  рд╣ुрдЖ рдХрд░рддी рдеीं।



।।। рд╣िंрдбोрд▓ा рдорд╣рд▓ ।।।


рд╣िंрдбोрд▓ा рдорд╣рд▓ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдЧрдпाрд╕ुрдж्рджीрди реЩिрд▓рдЬी рдиे рдИрд╕्рд╡ी рд╕рди 1469 рд╕े рдИрд╕्рд╡ी рд╕рди  1500 рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХрд░ाрдпा рдеा।

рдпрд╣ рдорд╣рд▓ рдЕрдлрдЧाрдиी рд╡ाрд╕्рддुрдХрд▓ा рдХा рдмेрдЬोреЬ рдирдоूрдиा рд╣ैं,рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХी рднीрддрд░ी рджीрд╡ाрд░ рднीрддрд░ рдХी рдХी рдУрд░ рдЭुрдХी рд╣ुрдИ рд╣ैं рдЬिрд╕ рдХाрд░рдг рдпрд╣ рджूрд░ рд╕े рдЭूрд▓े рдЬैрд╕ा рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ैं। рдЪूंрдХि рдоाрд▓рд╡ा рдоें рдЭूрд▓े рдХो рд╣िंрдбोрд▓ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ैं рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрд╕े рд╣िंрдбोрд▓ा рдорд╣рд▓ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ैं।

рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рд╕рднा рд╕्рдерд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा । рдЬिрд╕े ''рджीрд╡ाрдиे - рдП - рдЦाрд╕ "рдХрд╣ा рдЬाрддा рдеा।

рдЗрд╕ рдорд╣рд▓ рдоें рд▓рдЧे рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рд╕्рддрдо्рдн рдЗрд╕ рд╕्рддрдо्рдн рдХी рднрд╡्рдпрддा рдХा рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рдХрд░ाрддे рд╣ैं।


       ।।। рдЬाрдоी рдорд╕्рдЬिрдж ।।।


рдпрд╣ рдЗрдоाрд░рдд рд╕ीрд░िрдпा рдоें рдмрдиी рдорд╕्рдЬिрдж рдХी рддрд░рд╣ рд╣ैं ।рдЗрд╕рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХाрд▓ рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЗрддिрд╣ाрд╕рдХाрд░ो рдоें рдПрдХрд░ाрдп рдирд╣ीं рд╣ैं।рдХोрдИ рдЗрд╕े рдкрд░рдоाрд░ рдХाрд▓ीрди рдмрддाрддा рд╣ै рддो рдХोрдИ рд╕рд▓्рддрдирдд рдХाрд▓ीрди।

рдЗрд╕ рдЗрдоाрд░рдд рдХो рдЖрдо рдЬрдирддा рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рд╕ुрдирдиे рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा । рдЗрд╕рдоें рдмैрдардиे рдХे рдХрдИ рдЪрдмूрддрд░े рдмрдиे рд╣ैं рдЬिрд╕ рдкрд░ рд░ाрдЬा рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╕िрдкрд╣рд╕ाрд▓ाрд░ рдмैрдарддे рдеे। 

рдоांрдбू
 рд░ाрдЬा рдХे рдмैрдардиे рдХा рдЪрдмूрддрд░ा

рдпрд╣ рдЗрдоाрд░рдд рдЕрдкрдиी рднрд╡्рдпрддा рдУрд░ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╢िрд▓्рдк рдХे рдХाрд░рдг рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХे рдмीрдЪ рдмрд╣ुрдд рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ैं। рдЗрд╕рдХा рднрд╡्рдп рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдж्рд╡ाрд░ рдФрд░ рдЖँрдЧрди рджेрд╢ी рд╡िрджेрд╢ी рдкрд░्рдпрдЯрдХ рдХे рд▓िрдпे рдХिрд╕ी рдХौрддूрд╣рд▓ рд╕े рдХрдо рдирд╣ीं рд╣ैं।


 ।।। рдиीрд▓рдХрдг्рда рдорд╣ाрджेрд╡ ।।।


рдпрд╣ рдЗрдоाрд░рдд рдПрдХ рд╕्рдоाрд░рдХ рдеीं, рдЬिрд╕े рдоुрдЧрд▓ рдХाрд▓ рдоें рдЕрдХрдмрд░ рдХे рд╕िрдкрд╣рд╕ाрд▓ाрд░ рд╢рд╣ाрдмुрдж्рджीрди рдЦां рдиे рдмрдиाрдпा рдеा। рд╕рди 1585 рдоें рдЕрдХрдмрд░ рдиे рдЕрдкрдиी рд╣िंрджू рд░ाрдиी рдЬोрдзाрдмाрдИ рдХे рд▓िрдпे " рд╢िрд╡рд▓िंрдЧ " рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд░ाрдИ рдеी । рдмाрдж рдоें рдЬрдм рдУрд░ंрдЧрдЬेрдм рд╣िрди्рджू рдорди्рджिрд░ों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा рддрдм рдЗрд╕ рд╢िрд╡рд▓िंрдЧ рдХो рдкрдд्рдерд░ो рд╕े рд╣िंрджू рд░ाрдЬाрдУं рдиे рдврдХрд╡ा рджिрдпा рдеा।

рд╕рди 1724 рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рдорд░ाрдаा рд╢ाрд╕рдХ рдкेрд╢рд╡ा рдмाрдЬीрд░ाрд╡ рдк्рд░рдердо рдиे рдЗрд╕ рдкрд░ рдвंрдХी рд╢िрд▓ा рдХो рд╣рдЯाрдХрд░ рд╢िрд╡рд▓िंрдЧ рдХी рдкुрдиः рдкूрдЬा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░рд╡ाрдпी рддрдм рд╕े рдпрд╣ां рдиिрд░рди्рддрд░ рдкूрдЬा рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ैं।

рд╕ाрд╡рди рдорд╣िрдиे рдоें рдЬрдм рд╢िрд╡рднрдХ्рдд рдХाрд╡реЬिрдпे рдЗрд╕ рд╢िрд╡рд▓िंрдЧ рдкрд░ рджूрд░ рджूрд░ рд╕े рдЬрд▓ рдЪреЭाрдиे рдЖрддे рд╣ैं рддो рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рджृрд╢्рдп рдпрд╣ां рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ोрддा рд╣ैं। 

рдпрд╣ां рд╕्рдеिрдд рд╢िрд╡рд▓िंрдЧ рдорди्рджिрд░ рдХे рдоुрдЦ्рдп рдж्рд╡ाрд░ рд╕े 2 рд╕े 3 рдлिрдЯ рдиीрдЪे рд╣ैं । рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ुрдУं рдХो рд╢िрд╡рд▓िंрдЧ рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ेрддु рд╕ीреЭी рдХे рд╕рд╣ाрд░े рдиीрдЪे рдЙрддрд░рдиा рдкреЬрддा рд╣ैं। 

।।। рд╣ोрд╢ंрдЧрд╢ाрд╣ рдХा рдореШрдмрд░ा ।।।


рдЧोрд░ी рд╡ंрд╢ рдХे рд╢ाрд╕рдХ рд╣ोрд╢ंрдЧрд╢ाрд╣ рдиे рдоांрдбू рдкрд░ рдЪौрджрд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рд╢ाрд╕рди рдХिрдпा рдеा। рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡िрдд рд░рд╣рддे рд╣ी рдЕрдкрдиे рдиाрдо рд╕े рдЗрд╕ рдордХрдмрд░े рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ा рджिрдпा рдеा।рддाрдХि рдЙрд╕рдХी рдоौрдд рдХे рдмाрдж рднी рджुрдиिрдпा рдЙрд╕े рдпाрдж рдХрд░рддी рд░рд╣े।

рдпрд╣ рдореШрдмрд░ा рд╕ंрдЧрдорд░рдорд░ рд╕े рдмрдиा рд╣ै ,рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдиे рдЗрд╕ी рдордХрдмрд░े рд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╡ाрд╕्рддुрд╡िрдж рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрд░ी рдХो рдоांрдбू рднेрдЬा рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЬैрд╕ा рдордХрдмрд░ा рдЖрдЧрд░ा рдоें рдмрдиाрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдЬрддाрдИ।

рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрд░ी рдиे рдЗрд╕ рдордХрдмрд░े рд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЖрдЧрд░ा рдоें рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рдеा। рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдЗрд╕ рдордХрдмрд░े рдХी рдирдХрд▓ рдХрд░ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдмрд╕ рджोрдиों рдоें рдЕंрддрд░ рдЗрддрдиा рд╣ी рд╣ैं рдХि рдЗрд╕ рдордХрдмрд░े рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдЧुрдо्рдмрдж рд╣ैं рдЬрдмрдХि рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдоीрдиाрд░े рд╣ैं।

рдпрджि рдЖрдкрдиे рддाрдЬ рдорд╣рд▓ рджेрдЦा рд╣ै рдУрд░ рдЗрд╕ рдЗрдоाрд░рдд рдХो рдирд╣ी рджेрдЦा рддो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рдоें рдЖрдкрдХा рддाрдЬрдорд╣рд▓ рджेрдЦрдиा рдЕрдзूрд░ा рдоाрдиा рдЬाрдпेрдЧा।

рдЗрд╕ рдордХрдмрд░े рдоें рд╕ंрдЧрдорд░рдорд░ рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХрд▓ा рдкाрд░рдЦिрдпों рдХी рдиреЫрд░ рдоें рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЕрдж्рднुрдд рдУрд░ рдЕрд╡िрд╕्рдорд░рдгीрдп рд╣ैं। 



।।। рдЪрддुрд░्рднुрдЬ рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдоंрджिрд░ ।।।


рдоांрдбू рдоें рд╕्рдеिрдд рдЪрддुрд░्рдмुрдЬ рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдоंрджिрд░ рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдХी рдк्рд░рддिрдоा 10 рд╡ी рд╢рддाрдм्рджी рдХी рд╣ैं।
рдЗрд╕ рдк्рд░рддिрдоा рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд░рдШुрдиाрде рджाрд╕ рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдиे рдХी рдеी рдЬो рдХि рдкुрдгे ( рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ ) рдиिрд╡ाрд╕ी рдеे।

 рдЗрд╕ рдЬрдЧрд╣ рдк्рд░рддिрдоा рдЬрдоीрди рдХे рдиीрдЪे рд╣ोрдиे рдХी рдмाрдд рдЙрди्рд╣ें рд╕рдкрдиे рдоें рдкрддा рдЪрд▓ी рдеी рдЬो рдмाрдж рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЦुрджाрдИ рдХрд░рд╡ाрдХрд░ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рд╡ाрдИ।

рдпрд╣ рдоंрджिрд░ рднी рджрд░्рд╢рдиीрдп рд╕्рдерд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиा рдЪुрдХा рд╣ैं।


।।। рд░ूрдкाрдпрди рдХрд▓ाрджीрд░्рдШा ।।।


рдоांрдбू рдЖрдпे рдУрд░ рдпрд╣ाँ рддрд╢рд░ीреЮ рдирд╣ी рд▓ाрдпे рддो рдлिрд░ рдЖрдкрдХा рдоांрдбू рдШूрдордиा рдЕрдзूрд░ा рд╣ैं। рд░ूрдкाрдпрди  рдХрд▓ा рджीрд░्рдШा рджेрд╢ рд╡िрджेрд╢ рдХे рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХे рдмीрдЪ рдмрд╣ुрдд рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ैं।

рдХрд▓ा рджीрд░्рдШा рдоें рдзाрд░ рдХी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз " рдмाрдШ рдк्рд░िंрдЯ " рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╡рд╕्рддुрдУं рдХी рдмिрдХ्рд░ी рд╕्рдеाрдиीрдп рдХрд▓ाрдХाрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЬाрддी рд╣ैं।

рдпे рдХрд▓ाрдХाрд░ рд╡рд╕्рддु рдмेрдЪрдиे рдХे рд╕ाрде рдЙрд╕рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी рднी рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рджेрддे рд╣ैं рдЬैрд╕े 
''рдмाрдШ рдк्рд░िंрдЯ рдХैрд╕े рдХी рдЬाрддीं рд╣ैं, рдЗрд╕рдоे рд░ंрдЧों рдХा рдЪрдпрди рдХिрд╕ рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣ोрддा рд╣ैं, рдЖрдкрдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд▓ी рдЧрдпी рдмाрдШ рдк्рд░िंрдЯ рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╡рд╕्рддु рдХिрд╕ рдХрд▓ाрдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ैं рдЖрджि ''

рдпрджि рдЖрдкрдиे рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░ा рд╕ाрдоाрди рдЦрд░ीрдж рд▓िрдпा рд╣ैं рдФрд░ рдЖрдкрдХे рдмैрдЧ рдпा рдЧाреЬी рдоें рдЬрдЧрд╣ рдирд╣ीं рд╣ैं, рддो рднी рдЪिрди्рддा рдХी рдХोрдИ рдмाрдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдЖрдк рдЬी рднрд░ рдХे рд╕ाрдоाрди рдЦрд░ीрджे рдЖрдк рдХा рд╕ाрдоाрди рджुрдХाрдирджाрд░ рдХुрд░िрдпрд░ рд╕े рдЖрдкрдХे рдШрд░ рдкрд╣ुंрдЪा рджेрдЧा।


।।। рдо्рдпूрдЬिрдпрдо ।।।


рдоांрдбू рдоें рдЦुрджाрдИ рд╕े рдоिрд▓ी рдЕрдиेрдХ рдоूрд░्рддिрдпों рдУрд░ рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдЗрд╕ рд╕्рдерд▓ рдкрд░ рд╣ैं ।рдЗрд╕े рджेрдЦрдиा рдоांрдбू рдХी рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рд╕े рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ोंрдиे рдХे рд╕рдоाрди рд╣ैं।



рдЗрди рдкрд░्рдпрдЯрдХ рд╕्рдерд▓ों рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдоांрдбू рдоें рдЪрдо्рдкा рдмाрд╡реЬी, рдЕрд╢рд░्рдлी рдорд╣рд▓,рд░ेрдЦा рдХुंрдб ,рджाрдИ рдиिрд╡ाрд╕ рдЬैрд╕ी рдХрдИ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЗрдоाрд░рддे рд╣ैं।

рдЖрдк рдоांрдбू рдШूрдордиे рдЧрдП рд╣ैं рддो рдЗрд╕рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд╕्рдеिрдд рд╕्рдеाрдиों рдХो рднी рдЕрдкрдиी рд▓िрд╕्рдЯ рдоें рдЬोреЬ рд▓े рдЬैрд╕े рдУंрдХाрд░ेрд╢्рд╡рд░, рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░, рдкाрддाрд▓рдкाрдиी,рдЗंрджिрд░ा рд╕ाрдЧрд░ рдмांрдз, рдЪोрд░рд▓ рдмांрдз рдЖрджि । рдпे рд╕рднी рд╕्рдеाрди рдоांрдбू рд╕े 200 рдХिрдоी рдХे рдШेрд░े рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ैं।

рдоांрдбू рдоें рд╣ी рд╕рди् 1446 рдоें рдоाрд▓рд╡ा рд╕рд▓्рддрдирдд рдХे рд╢ाрд╕рдХ рдорд╣рдоूрдж рдЦिрд▓рдЬी рджेрд╢ рдХे рдкрд╣рд▓े рдоाрдирд╕िрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕ाрд▓рдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЧрдИ рдеी рдЬिрд╕рдоें рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдпूрдиाрдиी рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдоौрд▓ाрдиा - рд▓ाрд╣ - рд╣рдХीрдо рдиिрдпुрдХ्рдд рдеे ।



।। рдоांрдбू рдЬीрд╡ाрд╢्рдо рдкाрд░्рдХ ।।




рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд▓ोрдЧ рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдоांрдбू рдЬुрд░ाрд╕िрдХ рдпुрдЧीрди рдбाрдпрдиाрд╕ोрд░ों рдХा рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ा рдЖрд╡ाрд╕ рд╕्рдерд▓ рдеा । рд▓рдЧрднрдЧ рд╕ाрдв़े рдЫः рд╣рдЬाрд░ рд╕ाрд▓ рдкूрд░्рд╡ рдХे рдбाрдпрдиाрд╕ोрд░ рдХे рдЕंрдбे рдФрд░ рдЬीрд╡ाрд╢्рдо рдЬो рдЦुрджाрдИ рдоें рдоांрдбू рд╕े рдоिрд▓े рд╣ैं рд╡ो рдпрд╣ी рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рдоांрдбू рдбाрдпрдиाрд╕ोрд░ рдХे рд▓िрдП рдЕрдиूрдХूрд▓ рд╕्рдерд▓ рдеा ।


рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд▓ोрдЧों рдХो рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдоांрдбू рдоें рдЬीрд╡ाрд╢्рдо рдкाрд░्рдХ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЧрдИ рд╣ै । рдпрд╣ां рдЖрдХрд░ рдкрд░्рдпрдЯрдХ рдбाрдпрдиाрд╕ोрд░ рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं ।


рдЗрди рд╕рдмрдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЗрд╕ рдкाрд░्рдХ рдоें рдкाрд░्рдХ рдоें рджрд╕ рд╣рдЬ़ाрд░ рд╕ाрд▓ рдкुрд░ाрдиे рдордЧрд░рдордЪ्рдЫ,рд╢ाрд░्рдХ рдордЫрд▓ी рдХे рдЬीрд╡ाрд╢्рдо рдоिрд▓рдиे рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рднी рдк्рд░рджाрди рдХी рдЧрдИ рд╣ै ।




।।। рдоांрдбू рдХрдм рдШूрдордиे рдЬाрдПं ।।।


рдоांрдбрд╡ рдк्рд░рдХृрддि рдХा рд╕ुрдХुрдоाрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ैं рдЬрд╣ाँ рдмाрд░рд╣ рдорд╣ीрдиे рджेрд╢ी рд╡िрджेрд╢ी рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХी рдЖрд╡ाрдЬाрд╣ी рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ैं,рдкрд░рди्рддु рдмрд░рд╕ाрдд рдУрд░ рдЬाреЬे рдХे рджिрдиों рдоें рдпрд╣ рдк्рд░рджेрд╢ рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХी рдЖрд╡ाрдЬाрд╣ी рд╕े рднрд░ा рд░рд╣рддा рд╣ैं।

рдЗрд╕ рджौрд░ाрди рдпрд╣ाँ рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡िрд╡िрдзрддाрдкूрд░्рдг рдЖрдпोрдЬрди рд╣ोрддे рд░рд╣рддे рд╣ैं।

рд╕рд░्рджी рдХे рджिрдиों рдоें рдЕрд▓ाрдЙрдж्рджीрди рдЦाрди рд╕ंрдЧीрдд рдЕрдХाрджрдоी рдпрд╣ां   " рдоांрдбू рдЙрдд्рд╕рд╡ '' рдиाрдордХ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХा рдЖрдпोрдЬрди рдХрд░рддी рд╣ैं рдЬिрд╕рдоें рдЧाрдпрди,рдиृрдд्рдп, рдиाрдЯрдХ рдЬैрд╕े рдЖрдпोрдЬрди рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬिрд╕рдоें рднाрд░рдд  рдХी рд╡िрд╡िрдз рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЫрдЯा рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ोрддे рд╣ैं।

рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЗрд╕ рджौрд░ाрди рдкैрд░ाрдЧ्рд▓ाрдЗрдбिंрдЧ, реЮोрдЯो рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा, рд╕ाрд╣рд╕िрдХ рдЦेрд▓ рдХूрдж рдЬैрд╕े рдЖрдпोрдЬрди рд╣ोрддे рд╣ैं।

рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рдкрд░्рдпрдЯрди рдиिрдЧрдо рдФрд░ рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рд╢ाрд╕рди рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдЕрдиुрднрд╡ рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рд▓рдЧाрддाрд░ рдк्рд░рдпाрд╕рд░рдд рд╣ैं ।



।।। рдоांрдбू рдоें рдХрд╣ाँ рд░ुрдХे ।।।


рдоांрдбрд╡ рдоें рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рдкрд░्рдпрдЯрди рдиिрдЧрдо рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ोрдЯрд▓ों рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдиिрдЬी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХी рдХрдИ рд╣ोрдЯрд▓ें рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рдХрдо рдХीрдордд рдкрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХी рд╕ेрд╡ाрдПं рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрддी рд╣ैं।рдЕрддः рдЗрди рд╣ोрдЯрд▓ों рдоें рдард╣рд░рдХрд░ рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдкрд░्рдпрдЯрдХ рдЕрдиुрднрд╡ рдХो рдЪाрд░ рдЪाँрдж рд▓рдЧा рд╕рдХрддे рд╣ैं।

 ।।। рдоांрдбू рдХा рдЦाрди рдкाрди ।।।


рдоांрдбू рдоें рд╣рд░ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╢ाрдХाрд╣ाрд░ी рдоांрд╕ाрд╣ाрд░ी рдЦाрди рдкाрди рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं।рдХिрди्рддु рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рднोрдЬрди рдЬो рджेрд╢ рд╡िрджेрд╢ рдХे рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХे рдмीрдЪ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ैं рд╡рд╣ рд╣ैं  "'' рдкाрдиिрдпा '''' рдкाрдиिрдпा рдордХ्рдХा рдХे рдЖрдЯे рд╕े рдмрдиाрдпा рдЬाрддा рд╣ैं।

рдордХ्рдХा рдХे рдЖрдЯे рдХो рдЧोрд▓ рд░ूрдк рджेрдХрд░  рдкрд▓ाрд╢ рдХे рдкрдд्рддों рдкрд░ рд▓рдкेрдЯा рдЬाрддा рд╣ैं рдФрд░ рдЕंрдЧाрд░ो рдкрд░ рд╕ेंрдХा рдЬाрддा рд╣ैं। рдЬिрд╕े рддुрд╡рд░, рдЙреЬрдж, рдоूंрдЧ рдЖрджि рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рдмрдиाрдпी рджाрд▓ рдХे рд╕ाрде рдЦाрдпा рдЬाрддा рд╣ैं।

рд╕реЬрдХ рдХिрдиाрд░े рд╕्рдеिрдд рдХिрд╕ी реЭाрдмे рдкрд░ рдмैрдардХрд░ рдкाрдиिрдпा рдЦाрдиे рдХा рдЬो рдордЬा рд╣ै рд╡ो рд╢рдм्рджों рдоें рдмांрдзрдиा рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ैं।



।।। рдоांрдбू рдХा рдиिрдХрдЯрддрдо рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди ।।।


рдоांрдбू рдХा рдиिрдХрдЯрддрдо рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди рдЗंрджौрд░ рдФрд░ рд░рддрд▓ाрдо рд╣ैं ।
рдЗंрджौрд░ рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди рдоांрдбू рд╕े 100 рдХिрдоी рд╣ैं рдЬрдмрдХि рд░рддрд▓ाрдо рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди рдХी рджूрд░ी 124 рдХिрдоी рд╣ैं।рдЗрди рджोрдиों рд╕्рдЯेрд╢рдиों рдкрд░ рднाрд░рдд рдХे рдХिрд╕ी рднी рдЬрдЧрд╣ рд╕े рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдкрд╣ुंрдЪा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ैं।

।।। рдоांрдбू рдХा рдиिрдХрдЯрддрдо рд╣рд╡ाрдИ рдЕрдб्рдбा ।।।


рдоांрдбू рдХा рдиिрдХрдЯрддрдо рд╣рд╡ाрдИ рдЕрдб्рдбा рдЗंрджौрд░ рд╣ैं рдЬो рдпрд╣ाँ рд╕े 100 рдХिрдоी рдХी рджूрд░ी рдкрд░ рд╣ैं ।рдпрд╣ाँ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣рд╡ाрдИ рдЕрдб्рдбों рд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрдоाрди рд╕ेрд╡ा рдХрдо्рдкрдиिрдпों рдХी рд╕ीрдзी рд╡िрдоाрди рд╕ेрд╡ा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं ।

рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЗंрджौрд░ рдХे  рдХрдИ рдЯूрд░ рдСрдкрд░ेрдЯрд░ рднी рдХрдо рдХीрдордд рдкрд░ рдоांрдбू рдХे рд▓िрдпे рдмेрд╣рддрд░ीрди рдЯूрд░ рд╡рдпрд╕्рдеा рдХрд░рддे рд╣ैं।

рддो рджोрд╕्рддों рдЖрдк рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕рдоेрдд рдХрдм рдЬा рд░рд╣े рд╣ो рдоांрдбू рдмрддाрдЗрдпेрдЧा рдЬрд░ूрд░ ।



рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं: